مقاله «براهین عقلی اثبات حیات پس از مرگ»، نوشته «محمد محمدرضایی» در آخرین شماره از فصل‌نامه علمی ـ پژوهشی «قبسات» منتشر شده است.

به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، مؤلف در این نوشتار بر آن است تا براهین عقلی اثبات پس از مرگ انسان را بررسی کند. براهینی که در این نوشتار مورد بررسی قرار گرفته است، عبارت است از: برهان فطرت، برهان معقولیت، برهان عدالت، برهان حکمت، بهان تجرد روح، برهان اخلاقی.

به زعم نگارنده به طور کلی این براهین را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد؛ براهینی که برای اثبات حیات پس از مرگ، از خدا و صفات او کمک می‌گیرند؛ مانند قرائتی از برهان فطرت، برهان عدالت و برهان حکمت و دیگری براهینی که مستقیم و بدون کمک گرفتن از خدا و صفات او می‌توانند حیات پس از مرگ را اثبات کنند؛ مانند برهان معقولیت، برهان اخلاقی و برهان تجرد روح.

نگارنده می‌نویسد: در برهان فطرت، از فطرت جاودان‌خواهی انسان و در برهان عدالت، از عدالت خدا و در برهان حکمت، از حکیم بودن خدا حیات پس از مرگ اثبات شده است. در برهان معقولیت، عقل حکم می‌کند که اعتقاد به حیات پس از مرگ از اعتقاد نداشتن بدان، معقول‌تر است. در برهان اخلاقی از حکم اخلاقی و در برهان تجرد روح، از فناناپذیری روح، حیات پس از مرگ اثبات شده است. در این نوشتار تمامی این برهان‌ها تجزیه و تحلیل شده‌اند.

نویسنده یکی از براهین اثبات حیات پس از مرگ را، تجرد روح عنوان کرده و می‌نویسد: این برهان بر دوگانه انگاری انسان مبتنی است؛ یعنی انسان مرکب از نفس و (یا روح) و بدن است. حقیقت واقعی انسان به نفس است که مجرد و غیر مادی و در نتیجه، فناناپذیر است که با مرگ و فساد بدن، به حیات خود ادامه می‌دهد.

این برهان (تجرد روح) بر دوگانه انگاری انسان مبتنی است؛ یعنی انسان مرکب از نفس و (یا روح) و بدن است. حقیقت واقعی انسان به نفس است که مجرد و غیر مادی و در نتیجه، فناناپذیر است که با مرگ و فساد بدن، به حیات خود ادامه می‌دهد

به اعتقاد وی، فنا ناپذیری نفس نسبت به بدن است، و گرنه تمامی پدیده‌ها و ما سوی الله ممکن‌الوجودند که وجود آن‌ها به خداوند وابسته است و اگر او اراده کند، تمامی موجودات معدوم می‌شوند. اما چه دلایلی بر دوگانه انگاری نفس و بدن وجود دارد؟ ما آشکارا در می‌یابیم موجودی وجود دارد که بدن متعلق به اوست و به رغم دگرگونی‌های بدن از ثبات خاصی برخوردار است و نیز امری بسیط و تقسیم‌ناپذیر است.

در ادامه می‌آورد: هم‌چنین در می‌یابیم که چنین موجودی، همواره بدون کمک بدن به تفکر و اندیشه می‌پردازد. از این رو، رنه دکارت، فیلسوف بزرگ فرانسوی در انسان به دو جوهر بدن و نفس با دو صفت متمایز قایل است؛ صفت بدن امتداد و صفت نفس فکر است. بر تجرد و غیر مادی بودن نفس، دلایل زیادی اقامه شده است، به گونه‌ای که حاج ملاهادی سبزواری، فیلسوف بزرگ اسلامی در کتاب «شرح منظومه» 12 دلیل بر تجرد نفس آورده است. این دلایل همگی برآنند که نفس آدمی از ویژگی‌های مشترک ماده برخوردار نیست. در این نوشتار تنها به یکی از دلایل تجرد نفس اشاره شده است.